کد مطلب:47162 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:100

گنجینه پرسمان » قرآن

شناخت و اهميت توحيد، در كدام سوره و آيه آمده است؟

نخست در مورد اهميت توحيد، بايد بدانيم كه نه تنها قرآن كريم و اسلام، بلكه تمام اديان الهي، نسبت به موضوع شرك و توحيد، حساسيت فوقالعاده داشتهاند، به طوري كه غالب بحثهاي اين كتاب آسماني، حول محور توحيد و يگانگي خداوند است، از توحيد ذاتي و صفاتي و عبادي گرفته تا توحيد افعالي كه آن هم به نوبه خود داراي توحيد در خالقيت، توحيد در ربوبيت و توحيد در مالكيت و توحيد در حاكميت تشريعي و اقسام ديگري از توحيد خداوند متعال است. خلاصه آنكه ميتوان گفت كه روح حاكم بر قرآن كريم، روح توحيد و يگانگي خداوند است و بس و آيهاي را به طور مشخص نميتوان براي توحيد بيان كرد بلكه آيات فراواني در اين مورد است; دليل اين حساسيت و اهتمام را ميتوان در چند نكته جستجو كرد:

1. مسئله توحيد، زيربناي شناخت تمامي صفات خداوند است; زيرا يگانگي او، از نامحدود بودن وجود او سرچشمه ميگيرد، و اين وجود است كه جامع جميع كمالات و خالي از هرگونه عيب و نقص ميباشد، پس در واقع اگر او را به توحيد حقيقي بشناسيم همه صفاتش را شناختهايم.

2. تربيت اخلاقي و پرورش صفات انساني، در سايه توحيد ميسر است; چرا كه ريشه اخلاق فضيله، همان اخلاص و پاكسازي دل از غير خداست، منحصر ساختن انگيزههاي عملي به انگيزه الهي است، يعني فقط براي او گام برداشتن و در سبيل او جهاد كردن و از هر انگيزه ديگري پرهيز نمودن است. پس مسئله توحيد، از عقايد گرفته تا اعمال، و از نيات گرفته تا اخلاق، همه را تحت تأثير عميق خود قرار ميدهد.(ر.ك: پيام قرآن، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 3، ص 150، نشر مطبوعاتي هدف / تفسير موضوعي قرآن مجيد، آيت الله جوادي آملي، ج 1، ص 123، مركز نشر فرهنگي رجأ.)

3. توحيد پايه و خمير مايه دعوت همه پيامبران الهي است و يكي از اساسيترين تعليمات انساني انبيا است; تاريخ انبيا نشان ميدهد كه همة آنان دعوت خويش را از توحيد و نفي شرك و هرگونه بتپرستي آغاز كردهاند و در واقع هيچ اصلاحي در جوامع انساني بدون اين دعوت ميسر نيست; چرا كه وحدت جامعه و همكاري، تعاون، ايثار و فداكاري همه اموري هستند كه از ريشه توحيد معبود سيراب ميشوند، توحيد قطره وجود يك فرد را در اقيانوس پهناور جامعه حل ميكند و موحد چيزي جز يك و احد بزرگ را نميبيند اين سخن قرآن كريم است كه در مورد دعوت انبيا ميفرمايد: يَـَقَوْمِ اعْبُدُواْ اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَـَهٍ غَيْرُه;(اعراف،59) اي قوم من! (تنها) خداوند يگانه را پرستش كنيد كه معبودي جز او براي شما نيست.( براي آگاهي بيشتر رجوع كنيد به آيات: اعراف، 65و73و85; هود، 14و50و61و84; انبيأ، 25و87و108 / ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 9، ص 129 و ج 12، ص 73 و ج 13، ص 386 و ج 27، ص 445، دارالكتب الاسلامية / تفسير الميزان، علامه طباطبائي;، ج 11، ص 277، اسماعيليان. )

امّا در مورد شناخت توحيد در قرآن: هر آيهاي كه متضمن معناي كلمه مباركه لا إله إلاّالله باشد، در واقع در صدد بيان معنايي از توحيد است كه اين لفظ در سوره (صافات، 35) و سورة محمد9 آية 19 آمده است و در آيات فراواني ميتوان اقسام توحيد را كه به مضمون اين كلمة شريفه است، جستجو نمود.(رجوع كنيد به آيات: يوسف، 110; انبيأ، 108; فصلت، 6; بقره، 163و255 / معارف قرآن، آيتالله محمدتقي مصباح يزدي، ج 1ـ3، ص 48، انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني;.)

شايد بتوان، روشنترين آيه بر توحيد پروردگار را اين آيه دانست: شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُو لاَ َّ إِلَـَهَ إِلآهُوَ وَالْمَلَغكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآغمَا بِالْقِسْطِ لاَ َّ إِلَـَهَ إِلآهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ;(آل عمران،18) خداوند، (با ايجاد نظام واحد جهان هستي،) گواهي ميدهد كه معبودي جز او نيست; و فرشتگان و صاحبان دانش، (هر كدام به گونهاي بر اين مطلب،) گواهي ميدهند; در حالي كه (خداوند در تمام عالم) قيام به عدالت دارد; معبودي جز او نيست كه هم توانا و هم حكيم است.(مفاهيم القرآن، آيتالله جعفر سبحاني، ج 1، ص 244، انتشارات توحيد.)

و دسته ديگري از آيات قرآن كه توحيد را امري فطري بيان ميدارند، نيز از بهترين آيات براي شناخت توحيد است; ميفرمايد: هنگامي كه سوار بر كشتي شوند، خدا را با اخلاص ميخوانند (و غير او را فراموش ميكنند); امّا هنگامي كه خدا آنان را به خشكي رساند و نجات داد، باز مشرك ميشوند!(عنكبوت، 65)(رجوع كنيد به آياتي نظير: روم، 33; اسرأ، 67; يونس، 12و22; نحل، 53و54.)

اين آيات، توحيد خداوند را امري فطري دانسته، به طوري كه حتي مشركين نيز در مواقعي كه قطع اميد از همه جا كردهاند، فقط متوجه او شده و تنها خدا را ميخوانند.(مفاهيم القرآن، همان، ج 1، ص 49 / ر.ك: تفسير الميزان، همان، ج 11، ص 178.) بديهي است كه اين نوع شناخت از توحيد خداوند، بينياز از هرگونه استدلالي است. و از ميان سورههاي قرآن كريم، تنها سورهاي كه براي شناخت توحيد خداوند، مفيد است، سورة توحيد ميباشد كه در آياتي كوتاه، بلندترين معارف توحيدي و يگانگي خداوند را توصيف فرموده است و به جهت اهميت آن، اين سوره را در روايات معصومين: معادل يك سوم قرآن محسوب كردهاند.(ر.ك: تفسير نمونه، همان، ج 27، ص 430.)